تاب آوری اقتصادی تهرانی ها در صورت ادامه تعطیلی چقدر است؟ ، روایت تلخ ربیعی از تبعات کرونا - آشنایی با استانبول

به گزارش آشنایی با استانبول، سخنگوی دولت در یادداشتی نوشت: در حال حاضر نزدیک به 3.3 میلیون نفر از شاغلین رسمی کشور به طور مستقیم در معرض آسیب قرار گرفته اند. بیش از 1.5 میلیون کارگاه رسمی و غیررسمی دچار توقف فعالیت شدند. 4 میلیون شاغل غیررسمی در کشور در معرض توقف یا کاهش فعالیت کاهش دستمزد و اخراج هستند.

به گزارش آشنایی با استانبول به نقل از ایران، علی ربیعی دستیار ارتباطات اجتماعی رئیس جمهوری و سخنگوی دولت در یادداشتی با عنوان حفظ جان، زندگی و معیشت سلامت محور نوشت: در استراتژی دولت در دوره شیوع کرونا، حفظ سلامت و جان مردم در اصل قرار گرفته و همراه با آن بر تأمین مایحتاج زندگی روزمره و معیشت در چارچوب سلامت بنا نهاده شده است. این استراتژی در جلسات هیأت دولت و ستاد ملی مقابله با کرونا بارها مورد تأکید قرار گرفته که در جلسات سخنگویی دولت به آن پرداخته ام و تصمیمات ایزولاسیون بیماران و طرح فاصله گذاری فیزیکی و در ادامه فاصله گذاری هوشمند فیزیکی نتیجه این استراتژی است.

بازگشت کار جامعه با رعایت پروتکل های بهداشتی با این شرط که هرگاه میان سلامت و کار مردم تعارضی ایجاد شود به نفع سلامت حل خواهد شد. این روح و جان مایه بحث های ستاد کرونا و کارگروه های آن بود که به صورت طرح فاصله فیزیکی هوشمند مطرح و ابعاد جدیدتر آن اعلام خواهد شد.

این یادداشت از منظر نویسنده برای تبیین چنین سیاستی نگاشته شده است - در این مقاله قصد ندارم به دو مناقشه به هم پیوسته سال های اخیر از سیاسیون مخالف دولت در داخل و رسانه های خارج که این روزها تعارض بین جان و نان را با متهم کردن دولت علیه جان راه انداخته اند بپردازم. بدون درک صحیح از اوضاع و احوال و دمیدن در دوگانه های کاذب بیشتر مردم را دچار نگرانی و سردرگمی می کند. پاسخ همه اینها باشد برای پس از کرونا.

برای رهایی از کرونا امروز بیش از هرچیز نیاز به آرامش در جامعه داریم. - در این یادداشت سعی کرده ام به برخی از آمار و ارقامی بپردازم که نشان می دهد چرا باید با استراتژی سلامت محور به سمت فاصله گذاری هوشمند حرکت کنیم زیرا در غیراینصورت در میان مدت، توانی در اقتصاد تحریم زده برای حتی حفظ سیاست های سلامت محور باقی نخواهد ماند.

حفظ سیاست سلامت محور نیازمند پایه های قوی مالی علاوه بر بحث بهداشت و سلامت و حفظ زندگی چند دهک است که بر اثر بیکاری و کاهش درآمد اجتناب ناپذیر دچار بحران می شوند. گرچه اقتصاد ایران هم همچون همه کشورهای دنیا به ناچار کرونایی شده و قبل از آن البته ویروس تحریم بر جانش افتاده بود. اما نمی توان از تأثیر شیوع کرونا بر اقتصاد ایران که گفته شده رشد مالی دنیا را سال 2020 به میزان 1.2 تا 1.5 درصد کاهش خواهد داد، بر حذر ماند.

طبق برآورد سازمان بین المللی کار (ILO) شیوع کرونا حدود 2.7 میلیارد نفر از نیروی کار در دنیا را تحت تأثیر قرار می دهد ضمن آنکه کاهش ساعات کاری 195 میلیون نفر سبب افت درآمد و فقر می شود. شوک مالی ناشی از شیوع کرونا بخش خدمات را بیشتر از کشاورزی و صنعت درگیر می کند و چون بخش خدمات ظرفیت اشتغال غیررسمی بالایی دارد، به کاهش رفاه و افزایش فقر بیشتری منجر خواهد شد؛ 38 درصد شاغلین دنیا در بخش های خدماتی فعالیت می کنند و نیمی از آنها در بخش غیررسمی هستند؛ البته کشورهایی در آسیا مانند چین، هند، پاکستان، ویتنام و...

به دلیل سهم بالاتر اشتغال غیررسمی در معرض آسیب بیشتری هستند. پیش بینی سازمان بین المللی کار این است که ادامه تعطیلی کرونایی به گسترش فقر در دنیا می انجامد و 80 درصد بنگاه های مالی کوچک و متوسط را دچار بیشترین آسیب می کند. تا اینجای کار پیش بینی می شود کرونا اقتصادهای بزرگ دنیا مانند امریکا را با 2 تا 8.4 درصد کاهش رشد روبرو کند؛ چین کاهش رشد تا 6.2 درصدی را تجربه می کند.به همین دلیل کشورها به ارائه بسته های حمایتی روی آورده اند که بیشترین حجم آن اختصاص به تأمین نیازهای بهداشت و سلامت (19 درصد) و جبران بیکاری (18 درصد) دارد. این شرایط در اقتصاد ایران که سال 98 رشد مالی نزدیک به صفر را تجربه کرده، شرایط سخت تری ایجاد خواهد کرد.

در حال حاضر نزدیک به 3.3 میلیون نفر از شاغلین رسمی کشور به طور مستقیم در معرض آسیب قرار گرفته اند. بیش از 1.5 میلیون کارگاه رسمی و غیررسمی دچار توقف فعالیت شدند. 4 میلیون شاغل غیررسمی در کشور در معرض توقف یا کاهش فعالیت کاهش دستمزد و اخراج هستند. بیش از 12 میلیون کارگر در بخش خدمات مشغول به کارند و آثار اولیه بیکاری در 10 رسته ای که بلافاصله با شیوع بیماری دچار تعطیلی شدند هویداست. در 3 ماه اول کاهش 0.4 درصدی رشد مالی اتفاق می افتد؛ در صورت تداوم، آثار ثانویه آن می تواند میزان بیکاری را به طور فزاینده ای افزایش دهد. مطالعات نشان می دهد ایجاد اشتغال جدید در صنوف تولیدی کوچک و کارخانه های مقیاس پایین حداقل تا دو سال پس از تعطیلی امکان پذیر نیست.

عملا طبق آمارهای وزارت کار در صورت تعطیلی درازمدت و عدم مداخله در سیاست های بازار کار میزان بیکارشدگان به بیش از 4 میلیون نفر خواهد رسید. این 4 میلیون نفر شامل 3.3 میلیون شغل بیمه شده و حدود 700 هزار شغل غیررسمی است که برای جبران دستمزد آنها با حداکثر 2 میلیون تومان در ماه برای 3 ماه، به 24 هزار میلیارد تومان اعتبار برای پرداخت نیاز خواهد بود. ایجاد اشتغال جدید در کشور در صنایع سرمایه بر و کاربر به طور متوسط بیش از 500 میلیون تومان و در بخش خدمات بیش از 150 میلیون تومان هزینه نیاز خواهد داشت.

نباید از یاد ببریم که ما دچار اقتصاد تحریم زده نیز بوده ایم. در صورتی که دولت یازدهم در دوره قبل از تحریم ها کارنامه مناسبی در رشد مالی، کنترل تورم و ایجاد اشتغال داشت اما با مبتلا شدن اقتصاد کشور به ویروس تحریم ها افزایش نرخ بیکاری تحصیلکرده ها و جوانان دانش آموخته و اشتغال ناقص به خوبی نمایان شده است.

در اثر تحریم ها تولید ناخالص داخلی افت وخیز قابل ملاحظه ای تجربه کرده چنانکه در سال 97، حدود 2.2 درصد کاهش داشته است. حتی تولید ناخالص داخلی سرانه در سال 97 نسبت به سال پایه افت 5.6 درصدی را نشان می دهد. مصرف بخش خصوصی در سال 98، 8.8 درصد کاهش یافته است. متوسط رشد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص نیز در سال 98 نسبت به سال قبل بیش از 2 درصد کاهش نشان می دهد. در دوره تحریم روزنه های صادرات نفتی و غیرنفتی ایران روز به روز تنگ تر شده و هر منفذی برای تأمین ارز و صادرات را می بندند.

متأسفانه عده ای شرایط اقتصاد بحران زده ایران در دوران تحریم قبل از کرونا را در نظر نمی گیرند. آثار بیکاری درازمدت و عدم امکان جبران مالی حتی در اقتصادهای توسعه یافته و پویا هم پس از شیوع کرونا بسیار جدی است و بعضاً کسی هم جوابگوی آن نیست. در امریکا تا اینجای کار بیش از 16 میلیون شغل از دست رفته است و نرخ بیکاری از حالت اشتغال کامل به نرخ بیکاری 15درصدی رسیده است. فدرال رزرو پیش بینی کرده است 47 میلیون شغل در این کشور از دست رفته و نرخ بیکاری به 32 درصد برسد. این امر نشان می دهد که با تلفیق عوارض تحریم و شیوع کرونا شرایط برای ایران چقدر سخت تر است.

آخرین نظرسنجی ایسپا درباره تاب آوری مالی خانواده ها در تهران نشان می دهد که 34 درصد در پاسخ به این سؤال که اگر به خاطر کرونا تعطیلی شهر ادامه پیدا کند، تا چه زمانی از نظر مالی مسئله ای نخواهید داشت، پاسخ داده اند همین الان هم نمی توانم. 35 درصد پاسخ داده اند یکی، دوماه. 9 درصد، سه یا چهار ماه و 22 درصد گفته اند پنج ماه و بیشتر. 78 درصد که اتفاقاً اقشار اجتماعی بی صدا و کم صدا محسوب می شوند در شرایطی نگران کننده برای بقای زندگی به سر می برند. برای انتخاب استراتژی جلوگیری از مرگ ناشی از کرونا و در کنار آن حفظ زندگی بدون آسیب به سلامت، توجه به واقعیات اقتصاد تحریم شده و حالا کرونازده برای اتخاذ سیاست های اجتماعی و مالی اجتناب ناپذیر است. حتی برخی همسایگان ما رسماً اعلام کرده اند میزان مرگ و میر ناشی از فقر در اثر سیاست های محدودکننده مالی قابل مقایسه با کرونا نخواهد بود.

دولت ایران از روز اول سیاستی اخلاقی، انسانی و در راستای حفظ جان مردم اتخاذ کرده است. هیچ الگوی مشترکی در دنیا در این زمینه وجود نداشته است. همانند خود ویروس کرونا که با یک ناشناختگی آزاردهنده همراه است، آثار و تبعات کرونا نیز شوک وار در دنیا وارد شده است. بنابراین ما نیازمند الگویی متناسب با فرهنگ، جامعه، اقتصاد و نظام سلامت در ایران بودیم. به نظر می رسد سیاست های اتخاذ شده در ایران از جهت حفظ سلامت و جان مردم نسبت به سیاست های جاری در دنیا در مجموع کاستی نداشته است. متأسفانه در قضاوت های اجرا شده در کشورمان معمولاً یک سیاست خاص در یک کشور را برجسته کرده و به مقایسه می گیرند اما مجموع اقدامات از جنبه کنترل بیماری و عملکرد نظام بهداشت و سلامت چنانچه مقایسه شود نتایج قابل قبولی به دست آمده است.

معتقدم ما در عملکرد نظام سلامت و بهداشت جزو پیروز ترین کشورها بوده ایم و این را علاوه بر زیرساخت های طرح تحول سلامت بیشتر ناشی از دانش مناسب در میان پزشکان و فداکاری در کادر پزشکی می دانم در حالی که در برخی کشورها کادر پزشکی را با نگهبان و تهدید به اخراج در بیمارستان ها حفظ می کردند اما ما با بازگشت داوطلبانه پزشکان و پرستاران بازنشسته و افراد فعال در نهادهای مدنی در محیط های درمانی روبرو بوده ایم و اتفاقاً به رغم اشکال دیگری که برای اعلام بموقع همه دنیا با آن روبرو بوده، در ایران دولت به محض اطلاع از ورود کرونا صادقانه دو روز مانده به انتخابات به رغم همه شائبه های سیاسی آن را اعلام کرد و مخالفان دولت را متهم به کرونای بنفش نیز کردند. سیاست های فاصله گذاری به سرعت اجرا شدند. ابتدا مدارس و دانشگاه ها تعطیل شدند، بیشترین مراکز تجمع حتی مراکز مذهبی که تصور آن نمی رفت تعطیل شدند. نظام تولید به سرعت تمرکز خود را بر تولید ماسک، مواد ضدعفونی کننده و مایحتاج غذایی جامعه قرار داد و کارخانه های مواد غذایی سه شیفت کار شدند.

مردم همراهی کردند و آمار سفرهای نوروزی کاهش یافت. امروز بررسی ها نشان می دهد اغلب آن سفرها - هرچند می توانست صورت نگیرد - به شهرهای زادگاهی بود تا تفریحی. آخرین آمار وزارت بهداشت که در جلسه چهارشنبه گذشته هیاًت دولت ارائه شد نشان می دهد در مجموع فرایند مبتلایان شدید به کرونا و مرگ ومیر ناشی از آن با شیب کند رو به نزول است و در 5 استان در حالت ثابت قرار گرفته است. در ادامه از یک سو کنترل ابتلا و جریان حرکت مبتلایان با استفاده از روش های فنی رصد و مراقبت در دستور کار است و از سوی دیگر به فعالان مالی نیز حق انتخاب برای حضور در کسب وکارشان داده می شود. این، پیروز ترین تجربه کشورهای دنیا در دوره شیوع کرونا بوده است، که متناسب با ظرفیت های موجود در کشور به اجرا در می آید.

حفظ جان و تأمین نان برای اجتناب از مرگ و فقر کرونایی رویکرد اصلی دولت است. بنابراین دولت هیچ گاه سیاست سلامت محور را کنار نگذاشت. هر چند طرح فاصله گذاری هوشمند فیزیکی و تعادل میان سلامت و اقتصاد وقتی جواب خواهد داد که سرمایه اجتماعی در بالاترین سطح خود باشد. ما باید به یک جهش در تولید سرمایه اجتماعی نیز برسیم. در صورت افزایش اعتماد میان مردم و حاکمیت و ایجاد تعادل میان سلامت و اقتصاد، ایران می تواند مدلی منحصر به فرد در میان الگوهای کره جنوبی و چین واروپا و... به دنیا عرضه کند.