خراسان شمالی، بهشت طبیعت گردان و گنجینه فرهنگ ها - آشنایی با استانبول

به گزارش آشنایی با استانبول، استان خراسان شمالی را می توان به دلیل تنوع اقلیمی و غنای اکوسیستم گونه های گیاهی و جانوری، نماد تنوع زیستی در کشور دانست.

در خراسان شمالی 56 گونه پستاندار از 197 گونه موجود در کشور ، 150 گونه پرنده از 532 گونه موجود، 68 خزنده از 228 گونه، 4 گونه دوزیست از 20 گونه و 8 گونه ماهی و آبزی از مجموع 160 گونه آبزی موجود در کشور زیست می کنند که بعضی از این گونه ها نظیر یوزپلنگ، پلنگ، بالابان، و کرکس مصری در طبقه بندی اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) در رده های بحرانی و در حال انقراض قرار دارند. گفته می گردد از 150 گونه حیات وحش کشور، 120 گونه در این منطقه زیست می کنند. یکی از گونه های جانوری خاص این استان نوعی قوچ است که با دارا بودن یک کروموزوم اضافی در جهان بی نظیر است.

به گفته کارشناسان طبیعت گردی، خراسان شمالی یکی از بهترین استان ها به لحاظ طبیعت گردی و به تعبیری بهشت طبیعت گردان است. وجود پرندگانی نایاب این موضوع را بیش از پیش نمایان می کند. تحقیقات نشان می دهد در این استان نوعی عندلیب وجود دارد که سه ماه به طور شبانه روز آواز می خواند و پرنده گلوآبی که در هیچ جای ایران نیست و تاج طلایی که فقط در استان خراسان شمالی و در بخشی از روسیه زندگی می کند، از دیگر ذخایر طبیعی این استان محسوب می گردد. همچنین استان خراسان شمالی یکی از مناطق پایلوت برای بررسی و مطالعه بر روی پرندگان آوازخوان در ایران است.

زیست بوم های طبیعی بی نظیر سرتاسر استان خراسان شمالی را فرا گرفته است، 220 گونه گیاهی از ذخایر طبیعی این استان محسوب می شوند. ارتفاعات آلاداغ و کپه داغ که قله های مهمی همچون یامان داغی، سالوک، چوپان و شاه جهان را دارند از گستره زیست کوهستانی خراسان شمالی محسوب می شوند. در این میان، رودخانه اترک به عنوان تنها شریان حیاتی دائمی در شمال شرق کشور و وجود نهرها و چشمه سارهای متعدد حوزه آبریز آن، سیمای این کلان اکوسیستم را کامل تر می کند. خراسان شمالی بیش از 13 هزار و 695 هکتار ذخیره گاه جنگلی از گونه های ارس، زالزالک، فندق، گردو، انجیر، انار، بلوط، انگور وحشی و... دارد. تعداد گونه های گیاهی در این استان 1100 گونه است که بین 110 تا 150 گونه گیاهان دارویی، 70 تا 90 گونه گیاهان انحصاری در معرض خطر و 40 تا 50 گونه گیاهان آسیب پذیر وجود دارد. تنوع و رویش طبیعی گیاهان دارویی به علت شرایط اقلیمی خاص این استان و شرایط توپوگرافی منطقه است. آنغوزه، باریجه، گون، کتیرا، کندل، بومادران، افسطین، کاسنی، خاکشیر اصل، کاکوتی (آنخ)، شیرین بیان، مریم گلی، زرشک و زیره سیاه از جمله گیاهان دارویی شاخص خراسان شمالی هستند.

خراسان شمالی؛ گنجینه فرهنگ ها

خراسان شمالی علاوه بر این که به تنوع اقلیم و طبیعت شهرت دارد، از وجود اقوام تات، کرد، کرمانج، ترک، ترکمن و بلوچ نیز بهره مند است، وجود تنوع قومی در این سرزمین چند اقلیمی، سفره رنگینی از فرهنگ ها و هنرها در این دیار آفریده است.

اقوام ساکن در خراسان شمالی را بیشتر تات ها، کرمانج ها، ترک ها، ترکمن ها و فارس های مهاجر از سایر استان ها تشکیل می دهند. علاوه بر این قومیت ها تعداد محدودی اقوام عرب، بلوچ و لر نیز در چند روستای استان سکونت دارند. وجود اقوام مختلف با فرهنگ ها و آداب ورسوم متفاوت سبب شده این استان به گنجینه فرهنگ ها شهرت یابد.

تات ها بومیان این استان هستند که به زبان تاتی با گویش خراسانی سخن می گویند. به گفته محققان منشأ و تبار مشترک همه تات های ایران به مادها بازمی گردد. فرهنگ تاتی یک فرهنگ شفاهی است لذا مهم ترین و اصلی ترین محمل فرهنگی آن ها، زبان شان بوده که سنت فرهنگی شان را در طی سال ها و قرون متمادی تا به امروز انتقال داده است.

کردهای این استان شاخه ای از کرمانج ها هستند. لفظ کرمانج در شمال خراسان هم به چادرنشینان کرمانج زبان و در مفهوم عام تر به کردهایی که گویش کرمانجی دارند اطلاق می گردد و هرگاه سخن از کرمانج است کرد نژادان کرمانج زبان مدنظر است. کلیم الله توحدی مؤلف کتاب چند جلدی حرکت تاریخی کرد به خراسان معتقد است کرمانج های خراسان که عمدتاً تحت عنوان سه ایل بزرگ زعفرانلو، شادلو و قراچورلو وارد این منطقه شدند، در اوایل دولت صفوی برای مقابله با تاخت وتاز ترکمانان و ازبکان به مرزهای شمال ایران کوچانده شدند.

مردم ترک نژادی که امروزه در پهنه خراسان زندگی می کنند، طی دوره ها و قرون مختلف وارد خراسان شده اند و بعضی نیز بومی خراسان هستند. از کتب تاریخی به جامانده، نقل های بسیاری دیده می گردد مبنی بر اینکه پیش از اسلام ماوراءالنهر و خراسان تحت تسلط ترک ها بوده است و این تسلط، طی چند حکومت و امپراتوری استمرار داشته است. بی شک وجود امپراتوری های بزرگ ترک تبار در مرزهای شمال و شرق ایران نشان از این دارد که ترک ها از زمان های بسیار دور با خراسان در ارتباط بوده اند و گاها در این سرزمین مسکن گزیده اند.

ترکمن های مسلمان و اهل سنت استان که سکونتگاه آنان عمدتاً در بخش جرگلان شهرستان راز و جرگلان است از ایل گوکلان، طایفه مستقل نخورلی، طایفه مستقل تکه و طایفه مستقل تیره اتا تشکیل می شوند. هر یک از طوایف در دوره ای به دلایلی به این منطقه آمده و در آن ساکن شده اند.

جاذبه های طبیعی، تاریخی، مذهبی و تفریحی شهرستان های هشتگانه استان خراسان شمالی

منطقه نمونه ملی گردشگری بش قارداش، منطقه نمونه ملی گردشگری باباامان، آیینه خانه مفخم، عمارت مفخم (موزه مردم شناسی)، خانه تاریخی جاجرمی، منطقه نمونه گردشگری ایوب (آبگرم و زیارتگاه)، آبشار حمید، روستای هدف و منطقه نمونه گردشگری اسفیدان، منطقه نمونه گردشگری استانی فیروزه، مجموعه تاریخی سبزه میدان، مقبره تاریخی شهدا، سنگ نگاره های تکه نرگسلو، آبگرم قراجه، منطقه نمونه گردشگری استانی بازخانه، منطقه نمونه گردشگری استانی رئین، منطقه نمونه گردشگری استانی پاقلعه، کوشک باغ علی آباد، آرامگاه سردابه، خانه بانک ملی، امام زاده سلطان سید عباس (معصوم زاده)، امامزاده محمدرضا (ع) لنگر از جمله جاذبه های طبیعی، تاریخی و مذهبی استان خراسان شمالی است.