آتشفشان چیست و چگونه به وجود می آید؟ - آشنایی با استانبول

به گزارش آشنایی با استانبول، آتشفشان پدیده ای زمین شناسی است که در نقاط مختلف دنیا رخ می دهد. آتشفشان در کنار خرابی های زیاد آثار مثبتی نیز برای کره زمین دارد.

پدیده آتشفشان در طول سالیان دراز از عمر کره زمین، همیشه به وقوع پیوسته است. آتشفشان بر اثر تغییر در لایه های زیرین نزدیک به پوسته زمین و عوامل خارجی رخ می دهد. دانشمندان با آنالیز نقاط مستعد فوران آتشفشان در جهان، پیروز به شناسایی مراکز فعال آتشفشانی شده اند؛ گرچه پیش بینی وقوع آتشفشان امکان پذیر نیست.

اگر به دانستنی هایی درباره پدیده آتشفشان و چرایی آن علاقه دارید، با ما همراه شوید. در این مقاله ما اطلاعات قابل توجهی درباره آتشفشان ارائه می دهیم و به معرفی فعال ترین آتشفشان های ایران و جهان خواهیم پرداخت.

آنچه می خواهید درباره آتشفشان بدانید:

• آتشفشان چیست و چگونه به وجود می آید؟
• آتشفشان چگونه فوران می نماید؟
• انواع آتشفشان
• آتشفشان چگونه فعال می شود؟
• آتشفشان های ایران
• آتشفشان های فعال جهان

آتشفشان چیست و چگونه به وجود می آید؟

آتشفشان پدیده ای در حوزه علم زمین شناسی است که در زبان ساده می توان آن را فوران توده های مذاب از حفره های سطح زمین دانست. کره زمین در ابتدا کره ای گداخته بوده است و در طول سال هایی که از عمر آن می گذرد، پوسته بیرونی به لایه ای سخت تبدیل شده و بر اثر عبور مواد مذاب از منافذ، بخش هایی از این پوسته سوراخ شده و مواد مذاب داخل آن به سطح زمین رسیده است. در هر پدیده آتشفشان، مخلوطی از سنگ های آتشفشانی، گازهای درون زمین و خاکستر به سطح زمین فوران می نمایند. آتشفشان ها در حالت کلی در منطقه های از زمین که پوسته سخت آن حالت فرورفته یا برآمده داشته باشند رخ می دهد و کوه های آتشفشانی نیز به همین ترتیب در طول زمان با انباشت مواد مذاب سرد شده به وجود آمده اند.

آتشفشان در تعریف علمی، یک ساختمان زمین شناسی است که مواد مذاب درون زمین به وسیله آن به پوسته بیرونی و سطح زمین می رسند. انباشت مواد گداخته هسته زمین که شامل گاز، مایع و جامد هستند در یک منطقه سبب ایجاد کوه آتشفشانی می شود. در هر نقطه از زمین که به لحاظ ساختار، پوسته برای فوران آتشفشان مناسب باشد نیز کوه های آتشفشانی تشکیل می شوند.

ساختمان آتشفشان شامل دودکش، دهانه انفجاری و مخروط آتشفشانی می شود. بسته به شدت انفجار آتشفشان، قطر دهانه فرق دارد و مواد فورانی نیز شکل مخروط آتشفشانی را معین می نمایند. فوران آتشفشان شامل ماگما، لاوا یا گدازه و سنگ های آتشفشانی می شوند. ماگما داغ، سیال و سیلیکاتی است و ماده اصلی سازنده سنگ ها به شمار می رود. سنگ های آتشفشانی پس از افتادن روی سطح زمین به سرعت سرد می شوند. سنگ های اطراف کوه آتشفشان ساختار شیشه ای دارند و از انواع سنگ های ریزدانه هستند.

از مهم ترین آثار فوران آتشفشان ها می توان به تشکیل چشمه های آبگرم اشاره نمود. آب های سطحی و زیرزمینی پس از برخورد با سنگ های داغ، گرم شده و وارد چرخه آب می شوند. این فرایند در اطراف کوه های آتشفشانی چشمه های آبگرم را ایجاد می نماید. از دیگر آثار فوران آتشفشان ها می توان به تغییر کوتاه مدت آب و هوایی در جهان اشاره نمود. پس از هر بار آتشفشان، کره زمین کاهش دمای ملموسی را تجربه می نماید، اما مرگ و میر انسان ها و جانوران و تخریب ساختمان ها و سازه ها از آثار مخرب فوران آتشفشان ها هستند.

با یاری سایر رشته های علمی و مطالعه بر پدیده آتشفشان، می توان پیشگویی های نسبی درباره احتمال فعال شدن کوه های آتشفشانی خاموش به دست آورد. آتشفشان پدیده ای جهانی به شمار می رود و در سایر کرات منظومه شمسی نیز اتفاق می افتد.

آتشفشان چگونه فوران می نماید؟

فوران آتشفشان زمانی رخ می دهد که فشار گازها و گدازه های هسته زمین بالا می رود و با پرتاب گازهای سمی، خاکستر و سنگ همراه است. فوران می تواند به صورت انفجاری بزرگ یا خفیف باشد. گاهی بر اثر شدت انفجار حاصل از فوران آتشفشان در اطراف کوه، سونامی، زمین لرزه یا سیلاب های شدید رخ می دهد. بارش باران های اسیدی نیز از پیامدهای فوران آتشفشان به شمار می رود.

دسته بندی آتشفشان ها بر اساس شکل دهانه آتشفشان، محل قرار گرفتن آن، شکل و نوع مخروط آتشفشانی انجام می شود. شدت فوران آتشفشان ها به نوع ترکیب عناصر موجود در گداخته و گازها مربوط می شود. سنگ های آتشفشانی نیز انواع متفاوتی دارند. عناصر تشکیل دهنده سنگ ها سبب شکل گیری نوع مخروط های آتشفشانی می شود. ریزشی یا فرسایشی بودن دهانه و مخروط نیز با شدت و جنس سنگ و ترکیب های موجود در فوران، ارتباط دارند.

به طور کلی، پس از فوران آتشفشانی حجم زیادی از گازها از دهانه کوه آزاد می شوند. ترکیب گازهای مختلف و تشکیل گازهای آتشفشانی در عمق زمین اتفاق می افتد. گازهای اصلی در این فرآیند بخار آب، دی اکسید کربن و دی اکسید گوگرد هستند. بخار آب سمی نیست و رها شدن آن از دهانه آتشفشان تاثیر مثبتی بر چرخه آب و هوایی می گذارد.

دی اکسید کربن نیز با وجود آن که از گازهای گلخانه ای محسوب می شود و در گرم شدن زمین نقش دارد؛ اما با توجه به تعداد فوران آتشفشان ها در سال، تاثیر محدودی در این فرآیند دارد؛ بنابراین خسارت قابل توجهی نخواهد داشت. بیشترین تاثیر در میان گازهای فورانی به دی اکسید گوگرد مربوط می شود. بارش باران اسیدی نیز به علت فراوری اسید سولفوریک از دی اکسید گوگرد موجود در هوا پس از آتشفشان، اتفاق می افتد؛ البته در طول زمان این پدیده سبب خنک شدن کره زمین می شود.

شاید در نگاه نخست، فوران آتشفشان پدیده ای مخرب به نظر برسد؛ اما خوب است بدانید که آتشفشان ها علت حاصلخیزی زمین های بایر می شوند. خاکستر حاصل از هر بار آتشفشان، به سرعت تجزیه و با خاک مخلوط می شود. گازهای منتشر شده از آتشفشان ها نیز در طول زمان به منابعی قابل توجه تبدیل می شوند. دامنه های کوه های آتشفشانی به علت خارج از دسترس بودن، مکانی امن و به دور از تصرف انسان ها برای رشد گیاهان و حیوانات نادر به شمار می فرایند. از طرف دیگر فوران آتشفشان ها کره زمین را خنک نموده اند و در طول زمان جزایر زیادی را نیز به وجود آورده اند. رسوب حاصل از فوران های آتشفشانی نیز برای تهیه وسایل صنعتی و بهداشتی بسیاری مورد استفاده قرار می گیرند.

انواع آتشفشان

آتشفشان ها در شکل ها و انواع مختلفی اتفاق می افتند. فوران آتشفشان ممکن است به صورت نقطه ای، شکافی یا پله ای صورت بگیرد. آتشفشان ها از نظر شکل ظاهری به سه دسته تقسیم می شوند. آتشفشان های سپری به شکل یک گنبد صاف هستند و به آرامی رخ می دهند؛ تا جایی که ساکنان اطراف آن فرصت دور شدن از آتشفشان را دارند.

آتشفشان های چینه ای نوع دیگری از فوران آتشفشانی هستند که شکل مخروطی دارند و با شدت زیاد اتفاق می افتند. در این نوع از فوران آتشفشانی شدت و سرعت انفجار مجالی برای گریز ساکنان اطراف آن باقی نمی گذارد. انفجار آتشفشان کوه آگونگ در جزیره بالی بین سال های 1963 تا 1964، از نوع انفجار چینه ای بود که متاسفانه تلفات زیادی در بر داشت. آخرین نوع فوران، کاسه آتشفشانی نام دارد که ظاهری دایره ای شبیه به حوضچه دارد. شدت فوران در این نوع به حدی است که دیواره های محافظ ماگما از بین می فرایند.

آتشفشان چگونه فعال می شود؟

پس از آشنا شدن با مفهوم پدیده آتشفشان و شکل فوران آن، ممکن است این سوال در فکر شما پیش بیاید که چرا آتشفشان اتفاق می افتد یا آتشفشان چگونه فعال می شود؟

فوران آتشفشانی بسیار فراتر از آن چیزی است که در ظاهر می بینیم. در واقع فعل و انفعالات داخل زمین به همراه عوامل خارجی باعث شکل گیری پدیده آتشفشان می شوند. حرکت صفحات زمین، تغییرات آب و هوایی و حرکت ماگما در نزدیکی هسته زمین، دلایل اصلی فوران آتشفشان ها هستند.

سنگ های لایه های زیرین زمین، در اثر گرمای هسته زمین ذوب می شوند و مایعی مذاب به نام ماگما با درجه حرارت بالا فراوری می نمایند. این گدازه ها زیر پوسته ای جامد مخفی می مانند تا زمانی که به علت کمتر شدن چگالی به سمت بالا شروع به حرکت می نمایند. در این مرحله گازهای موجود در گدازه ها تا 1000 برابر مقدار واقعی خود بزرگ می شوند که مانند بمبی آماده انفجار هستند. با رسیدن به سوراخ پوسته زمین، گدازه های ماگما رها می شوند و انفجاری با درجه حرارت بیش از 1000 درجه سانتی گراد با سرعت 700 کیلومتر در ساعت اتفاق می افتد.

در برخی فوران های آتشفشانی انفجارهای پیاپی رخ می دهد که به علت افزایش انرژی گازهای منبسط است. استحکام کم سنگ های پوسته زیرین زمین و تغییرات شدید آب و هوایی مانند آب شدن یخچال های طبیعی، اثر زیادی بر احتمال فعال شدن آتشفشان های خفته دارند. زمین لرزه نیز به علت جابه جا کردن صفحه های زیرین زمین، نقشی مؤثر در شکل گیری فوران آتشفشانی دارد.

با وجود پیشرفت هر روزه تکنولوژی در زمینه آنالیز گازهای اطراف آتشفشان ها و همین طور آنالیز تغییرات حرارتی اعماق زمین، پیش بینی وقوع پدیده آتشفشان هنوز برای بشر ممکن نیست. اگرچه دانشمندان پیروز به شناسایی آتشفشان های فعال یا کوه های با احتمال فعالیت آتشفشانی شده اند، هنوز از زمان فوران آتشفشان ها کسی خبر ندارد.

آتشفشان های ایران

در کشور ایران در طول سالیان دراز 10 کوه آتشفشانی فوران نموده اند و از آخرین فوران آتشفشانی برخی از آن ها هزاران سال گذشته است. زمین شناسان با آنالیز نشانه های اطراف این کوه ها از قبیل فعالیت چشمه های آبگرم، گازهای گوگردی اطراف کوه ها و تغییر در قطر دهانه آتشفشان ها، احتمال فعال شدن این کوه ها را می سنجند. در برخی مواقع پیش از شروع پدیده آتشفشان و فوران، در حوالی کوه آتشفشانی زلزله، سونامی یا تغییر در دمای محیط به شکلی غیر طبیعی رخ می دهد که می تواند اخطاری برای شروع فوران آتشفشان باشد.

در تعریف کلی اگر کوهی در طول 10 هزار سال گذشته، سابقه فوران آتشفشانی داشته باشد، آن کوه آتشفشان فعال فرض می شود؛ البته سازمان های معتبر علمی در جهان تعریف های متفاوتی در این زمینه دارند. در ادامه به معرفی پنج کوه آتشفشانی در ایران می پردازیم.

کوه دماوند

• فعال
• استان مازندران
• ارتفاع: 5670 از سطح دریا (آمار ناسا)

کوه دماوند بلندترین قله ایران و بلندترین آتشفشان در قاره آسیا است که در دوره چهارم زمین شناسی تشکیل شده است و در لیست بلندترین قله های جهان نیز واقع شده است. دمای هوای دماوند در طول سال منفی باقی می ماند. در سردترین روزهای زمستان دمای هوا در ارتفاع قله تا منفی 60 درجه سانتی گراد می رسد و در تابستان نیز معمولا یک یا دو درجه زیر صفر است. قطر دهانه آتشفشانی این کوه را دریاچه ای یخ زده به قطر 400 متر پوشانده است و در جبهه های مختلف کوه دماوند یخچال های طبیعی زیادی قرار گرفته اند.

در سال 1390، مجله علمی نشنال جئوگرافی، در آمار 10 کوه خطرناک جهان، رتبه دهم را به کوه دماوند اختصاص داد. فعالیت چشمه های آبگرم اطراف کوه و همین طور وجود آب های گوگردی اطراف آن، شک زمین شناسان را به امکان فعال شدن دوباره کوه دماوند بر می انگیزد. با این حال عمده فعالیت های آتشفشانی کوه دماوند به حدود 600 تا 280 هزار سال قبل برمی شود. نخستین فوران آتشفشان در کوه دماوند به میلیون ها سال پیش باز می شود و آخرین فوران آن نیز در حدود 7500 سال قبل اتفاق افتاده است. در اطراف منافذ کوه دماوند بخارهای پراکنده ای هم دیده می شود که زمین شناسان وجود آن ها را به علت بخار شدن آب وارد شده در زمان بارندگی به درون کوه می دانند و ربطی بین این پدیده با بخارهای آتشفشانی وجود ندارد.

کوه تفتان

• فعال
• استان سیستان و بلوچستان
• ارتفاع: 4042 متر از سطح دریا

زمین شناسان کوه تفتان را آتشفشان فعال ایران می دانند و گرچه سال ها از آخرین فوران آتشفشان قله چهل تن که قله آتشفشانی کوه تفتان است، می گذرد، هم چنان بخارهای گوگرد بر فراز این قله دیده می شوند. کوه تفتان در جنوب شرقی زاهدان و شمال غربی خاش واقع شده است و نمای کوه مانند زین اسب است. این کوه چهار قله با سه دهانه آتشفشانی دارد. در این کوه آتشفشانی لایه های خاکستر کم هستند و گدازه ها مسافتی در حدود 1300 کیلومتر مربع را پوشانده اند. در ارتفاعات تفتان سه دریاچه وجود دارند که دو تا از آن ها آب شیرین و دیگری شور است.

بخارهای گوگردی بر فراز کوه تفتان از فاصله 100 کیلومتری دیده می شوند. تفتان به رشته آتشفشانی سلطان کوه در پاکستان تعلق دارد که در حال حاضر خاموش است. گازها و مواد خارج شده از قله آتشفشانی تفتان در ترکیب با آب، ماده سمی و خطرناک اسید سولفوریک را فراوری می نمایند که به نام تیز آب سلطانی معروف است. آخرین فعالیت آتشفشانی کوه تفتان در حدود 6900 سال قبل بوده است.

کوه بزمان

• نیمه فعال
• استان سیستان و بلوچستان
• ارتفاع: 3490 متر از سطح دریا

کوه بزمان نیز از دیگر کوه های آتشفشانی در نزدیکی کوه تفتان است که در 30 کیلومتری شمال شهر بزمان واقع شده است. شهر بزمان نیز در فاصله 90 کیلومتری از شمال غربی ایرانشهر قرار گرفته است. اگرچه آخرین بار این کوه در حدود 41 هزار سال قبل فوران نموده است، آن را آتشفشانی نیمه فعال می دانند که علت آن قرار گرفتن چشمه های آبگرم در اطراف قله و تغییر رنگ سنگ های قله به سبب خروج مداوم گازهای آتشفشانی است. ارتفاع قله آتشفشانی بزمان از زمین های اطرف در حدود 2100 متر است. نشانه هایی از خروج گدازه های آتشفشانی در دامنه شرقی دیده می شود. در دامنه شمالی که شیب تندتری دارد نیز، آثار فورانی بزرگ از گدازه ها به جای مانده که شکلی مخروطی ساخته است.

قطر دهانه آتشفشانی در بزمان به 500 متر می رسد و با توجه به شواهد موجود در اطراف قله، زمین شناسان این کوه را جوان ترین کوه آتشفشانی ایران می دانند. گستره پوشیده از گدازه های به جای مانده، مساحتی به مقدار 1400 کیلومتر مربع را در این کوه پوشش داده اند. عمر فوران های آتشفشان در کوه بزمان به بیش از 6 میلیون سال پیش می رسد.

کوه سبلان

• نیمه فعال
• استان اردبیل
• ارتفاع: 4811 متر از سطح دریا

کوه سبلان سومین قله بلند ایران است که در استان اردبیل و در رشته کوه آذربایجان واقع شده است. از آخرین زمان فوران آتشفشان قله سبلان اطلاعی در دست نیست؛ اما شکل قطعه قطعه گدازه ها در مساحتی به مقدار 1200 کیلومتر مربع، در دامنه های این کوه، از فوران های شدید و پی در پی آتشفشان در این کوه در سال های دور خبر می دهد. قله های آتشفشانی کوه سبلان سه تا هستند و معروف ترین آن ها قله سلطان است.

دریاچه واقع در دامنه شمالی سبلان و در جوار بلندترین قله، به احتمال زیاد به جای مانده فوران آتشفشان است. چشمه های آبگرم دامنه های جنوبی نیز با حرارتی در حدود 40 درجه سانتی گراد و مملو از گوگرد، فعالیت آتشفشانی کوه سبلان را تایید می نمایند؛ گرچه این کوه سالیان درازی است که خاموش است.

کوه سهند

• نیمه فعال
• استان آذربایجان شرقی
• ارتفاع: 3703 متر از سطح دریا

کوه سهند نیز از دیگر کوه های آتشفشانی ایران در سال های دور بوده است که از آخرین زمان فوران آتشفشان آن اطلاع دقیقی در دست نیست. این کوه در دسته آتشفشان های رشته کوه آرارات در ارمنستان است و در شمال غربی دریاچه ارومیه واقع شده است. کوه سهند 17 قله دارد که بلندترین آن ها قله قوچ گولی است. مخروط پهن و گسترده کوه سهند با گدازه های به جای مانده از فوران آتشفشان در دامنه های این کوه، فعال بودن آتشفشان سهند در گذشته را نشان می دهد.

در حال حاضر سال های زیادی از خاموش ماندن آتشفشان سهند می گذرد و هیچ نشانه ای از فوران مجدد آتشفشان سهند وجود ندارد؛ البته به علت نقص دانش بشری نمی توان در خصوص آتشفشان های خاموش به صورت قطعی نظر داد.

آتشفشان های فعال جهان

در نقاط مختلف کره زمین، کوه های آتشفشانی فعالی وجود دارند که فوران آتشفشان آن ها در سال های گذشته تلفات جانی زیادی در شهرهای اطراف کوه داشته است؛ اما وقتی در نقطه ای از جهان فوران آتشفشان رخ می دهد، تمام جهان تحت تاثیر این حادثه قرار می گیرد.

انبوه دود و خاکستری که از کوه های آتشفشانی به هوا وارد می شود مانع رسیدن نور خورشید در فاصله زمانی قابل توجه به آن منطقه می شود. برخلاف انتظار عمومی از گرم شدن زمین در اثر پدیده آتشفشان، تنها در فاصله کوتاهی پس از این پدیده به علت باقی ماندن حجم دود در آسمان و نرسیدن نور خورشید به زمین، منطقه ها اطراف آتشفشان دچار افت محسوس دما می شوند. در برخی موارد فوران دود تا مدت ها بعد ادامه دارد؛ مانند آتشفشان آگونگ که تا 11 ماه بعد اهالی جزیره بالی پیروز به تماشا نور خورشید نشدند و در نتیجه سالی بی تابستان با کاهش محسوس دما را تجربه کردند. این پدیده بر میانگین دمای هوای کل جهان نیز تاثیر گذاشت و در نتیجه افت محسوس دما در میانگین دمای هوای جهانی کره زمین در آن سال تجربه شد.

گرچه فوران آتشفشان در عصر حاضر از مرگبارترین حوادث طبیعی است، تاثیری که از بقایای گدازه ها و مواد مذاب روی زمین های اطراف می ماند، در طولانی مدت سبب حاصلخیزی آن منطقه ها می شود. مطالعه تاریخ نشان می دهد که نزدیک ترین نقاط به کوه های آتشفشانی محل شکل گیری تمدن ها بوده اند. ارزیابی مقدار سهمگین بودن آتشفشان های معروف جهان به سادگی ممکن نیست و حجم این حادثه طبیعی در حدی است که دانشمندان به سادگی قادر به تفکیک مقدار خسارت های وارد شده در نقاط مختلف جهان و مقایسه آن ها با یکدیگر نیستند.

کشورهای زیادی در قاره های مختلف، کوه های آتشفشانی فعال دارند که متاسفانه فوران آتشفشانی آن ها از مرگبارترین حوادث طبیعی تاریخ بوده اند. در این بخش از مقاله به معرفی فعال ترین آتشفشان های جهان با تفکیک کشورها می پردازیم.

اندونزی

یکی از مرگبارترین فوران های آتشفشانی در سال 1815 در کشور اندونزی رخ داد. این انفجار در کوه تامبورا در جزیره سومباوا دهانه ای به قطر نزدیک به 6500 متر باز کرد و فوران آتشفشان نزدیک به 50 کیلومتر در هوا پرتاب شد. در زمان انفجار در حدود 19 هزار نفر از بین رفتند و تلفات جانی پس از این فوران نیز در حدود 82 هزار نفر برآورد شد. وقوع این آتشفشان سبب سرمای هوا و سالی بی تابستان شد که علت آن پوشش آسمان از دود و خاکستر پس از فوران و نرسیدن نور خورشید به زمین بود. این کوه برای آخرین بار در سال 1967 فوران نموده است.

دیگر کوه آتشفشانی کشور اندونزی کوه آگونگ در شرق جزیره بالی است. این کوه با ارتفاع بیش از 3000 متر در سال 1963 فوران کرد. آخرین فوران کوه آگونگ پیش از آن به 120 سال قبل برمی شود. انفجار آتشفشان آگونگ در این سال نزدیک به 11 ماه طول کشید و بیش از 1600 نفر کشته و 86 هزار نفر بی خانمان در پی داشت. آخرین بار در سال 2017 خروج گاز و گدازه از دهانه این آتشفشان دیده شده است و تا به امروز نیز به شکلی خفیف ادامه دارد. این کوه یکی از خطرناک ترین آتشفشان های فعال در جهان به شمار میرود.

کوه مراپی نیز دیگر آتشفشان فعال کشور اندونزی است که در سال 2014 دود و گدازه از دهانه آن فوران کرد. کشور اندونزی کوه های آتشفشان زیادی دارد که در حال حاضر زیر رصد کامل قرار گرفته اند تا در صورت بروز حادثه بتوانند به سرعت منطقه ها اطراف را تخلیه نمایند.

فیلیپین

از دیگر کشورهایی که در سال های اخیر شاهد فوران مرگ بار آتشفشان بوده است می توان کشور فیلیپین را نام برد. در سال 1991 فوران آتشفشان کوه پیناتوبو موجب مرگ نزدیک به 850 نفر شد. خاکستر و دود حاصل از این فوران پروازها را مختل کرد و دمای هوا را تا پنج درجه در سال بعد کاهش داد. باران های اسیدی در طول سال بعد در این منطقه می بارید. نکته جالب توجه در خصوص آتشفشان پیناتوبو این است که تا پیش از حادثه سال 1991 این کوه هرگز فعالیت آتشفشانی نداشته و فوران ننموده بود؛ اما نخستین فوران این کوه از شدیدترین فوران های آتشفشانی در جهان شد.

کوه کانلاون آتشفشان فعال دیگر فیلیپین است که در سال 2016 با فوران دود و خاکستر فعالیت خطوط هوایی گذری از اقیانوس آرام را دچار مشکل کرد. این کوه در جزیره نگروس واقع شده است و ارتفاع آن نزدیک به 2500 متر از سطح دریا است. دیگر کوه آتشفشانی این کشور تال نام دارد و در فاصله 50 کیلومتری از شهر مانیل واقع شده است. آتشفشان تال از خطرناک ترین آتشفشان های جهان است که از سال 1572 تا به امروز، 33 بار فوران نموده است و از فعال ترین آتشفشان های جهان محسوب می شود. این کوه در میان جزیره ای با منظره زیبا واقع شده است. آتشفشان های نام برده شده در کشور فیلیپین از فعال ترین آتشفشان ها در جهان هستند.

آمریکا

کشور آمریکا با توجه به گستردگی و تنوع جغرافیایی خود کوه های فعال آتشفشانی زیادی دارد. زمین شناسان و دانشمندان آمریکایی پنج کوه در این کشور را از خطرناک ترین آتشفشان های فعال در جهان با امکان انفجار شدید می دانند. در نتیجه تحقیقات دانشمندان سازمان زمین شناسی آمریکا، 10 درصد از آتشفشان های فعال جهان در این کشور قرار گرفته اند. در میان 161 آتشفشان فعال و جوان در آمریکا، 18 مورد را می توان خطر جدی برای این کشور و جهان دانست.

آتشفشان کوه کیلاویا در جزایر هاوایی، یکی از پنج آتشفشان فعال این جزیره به شمار می رود. آتشفشان ماونا لوا نیز در جزایر هاوایی واقع شده است و بزرگ ترین آتشفشان جهان است که ارتفاع قله آن تا کف اقیانوس به 10 کیلومتر می رسد. استان واشنگتن نیز آتشفشان های فعال زیادی دارد. کوه رینیر که بلندترین کوه آمریکا است، یکی از خطرناک ترین آتشفشان های فعال جهان محسوب می شود و تنها 60 کیلومتر تا شهر سیاتل فاصله دارد. کوه سنت هلن در این استان در سال 1980 با انفجاری شدید فوران کرد و کیلومترها از جنگل های اطراف را به همراه حیوانات از بین برد. در این حادثه طبیعی 57 نفر کشته شدند. این فوران مرگبارترین آتشفشان آمریکا به شمار میرود. کوه های گلاسیر و بیکر از دیگر آتشفشان های فعال در استان واشنگتن آمریکا هستند.

استان اورگن کوه های آتشفشانی نیوبری، هود، دریاچه آتشفشانی کراتر و رشته کوه سه خواهر را در خود جای داده است. آخرین فوران کوه هود به سال 1866 بازمی شود. استان کالیفرنیا نیز با کوه های آتشفشانی لانگ ولی، لسن و شاستا از فعال ترین نقاط آتشفشانی جهان محسوب می شود. لانگ ولی از بزرگترین کاسه های آتشفشانی جهان در کوه ماموت است. گنبد گدازه کوه لسن با حجمی بیش از پنج کیلومتر مکعب، بزرگ ترین گنبد آتشفشانی جهان را دارد. این کوه در سال 1915 فوران کرد و تا 450 کیلومتر اطراف آن از گدازه های آتشفشانی پوشیده شد. کوه شاستا که پنجمین کوه بلند آمریکا نیز به شمار میرود، گرچه سال ها خاموش مانده است، محققان احتمال زیادی برای فعالیت مجدد آن قائل هستند.

استان آلاسکا در آمریکا بیشترین سهم از کوه های فعال آتشفشانی در این کشور را دارد. کوه ردابت با ارتفاعی بیش از 3000 متر، آخرین بار در سال 2009 فوران کرد. کوه آکوتان در جزیره ای به همین نام قرار گرفته و آخرین فوران آتشفشانی آن مربوط به سال 1979 میلادی می شود. در کوه ماکوشین نیز آخرین بار در سال 1995 میلادی، فوران آتشفشان رخ داد. کوه اسپور نیز با 3300 متر ارتفاع، آخرین بار در سال 2004 فوران کرد. آتشفشان آگوستین مجموعه ای از گنبد و جریان گدازه است که در جزیره ای در ساحل جنوبی آلاسکا واقع شده است و آخرین فوران آن بین سال های 2005 و 2006 اتفاق افتاده است.

ایتالیا

کوه وزوو که با نام وزوویوس نیز شناخته می شود از فعال ترین آتشفشان های قاره اروپا است که در شرق ناپل در کشور ایتالیا واقع شده است. در فوران آتشفشانی این کوه در سال 1944، شهرهای پمپیی، هرکولانیوم، نوکرانیوم، اوپلونتیس و استابیا زیر گدازه های آتشفشانی مدفون شدند و تا به امروز نیز به همان شکل از آن ها نگهداری شده است. قطر دهانه این آتشفشان نزدیک به 400 متر است و مدتی است خاموش مانده است، اما فعالیت های آتشفشانی این کوه را هم چنان رصد می نمایند.

از دیگر آتشفشان های فعال در کشور ایتالیا می توان به کوه اتنا در شمال شرقی جزیره سیسیل اشاره نمود. ارتفاع این کوه آتشفشانی در حدود 3350 متر است و قدمت نخستین فوران آن به بیش از 3500 سال پیش باز می شود. از حدود 1000 سال پیش تا به امروز فوران های این کوه آتشفشانی جان هزاران نفر را گرفته است. آخرین فوران این کوه در سال 2011 رخ داد. کوه اتنا از فعال ترین آتشفشان های جهان به شمار میرود.

ژاپن

کشور ژاپن به علت موقعیت جغرافیایی ویژه ای که دارد یکی از زلزله خیزترین نقاط جهان است. کوه های آتشفشانی این کشور به علت وقوع زلزله های شدید، احتمال بالایی برای فعال شدن دارند. کوه آسو یکی از آتشفشان های بزرگ ژاپن است که در جزیره کیوشو واقع شده است و ارتفاع آن از سطح دریا به حدود 1600 متر می رسد. در جزیره میاکجیما نیز که بخشی از استان توکیو محسوب می شود، کوه آتشفشانی فعالی وجود دارد.

کوه فوجی که بلندترین کوه ژاپن است، از مهم ترین آتشفشان های این کشور به شمار میرود که در طول سال های اخیر خاموش مانده است. این کوه در غرب توکیو واقع شده است و آخرین فوران آتشفشانی آن در سال 1707 رخ داد؛ اما نکته قابل توجه در اطراف این کوه نزدیکی آن به شهر توکیو و وقوع زلزله های شدید در اطراف کوه فوجی است که توجه زمین شناسان را به فعال شدن دوباره آن جلب می نماید؛ به همین علت به طور پیوسته فعالیت کوه فوجی را رصد می نمایند.

در این مقاله سعی کردیم اطلاعاتی مفید در خصوص پدیده آتشفشان ارائه دهیم و آتشفشان های فعال در ایران و جهان را نیز نام بردیم. می توانید نظر خود درباره این مقاله را در ادامه بیان کنید تا ما و دیگر کاربران آشنایی با استانبول از آن ها بهره ببریم.

پرسش های متداول

آتشفشان چیست؟

آتشفشان پدیده ای در حوزه علم زمین شناسی است که در زبان ساده می توان آن را فوران توده های مذاب از حفره های سطح زمین دانست.

ساختمان آتشفشان دارای چه بخش هایی است؟

ساختمان آتشفشان شامل دودکش، دهانه انفجاری و مخروط آتشفشانی می شود.

فوران آتشفشان چه زمانی اتفاق می افتد؟

فوران آتشفشان زمانی رخ می دهدکه فشار گازها و گدازه های هسته زمین بالا می رود و با پرتاب گازهای سمی، خاکستر و سنگ همراه است.

چند نوع آتشفشان وجود دارد؟

دسته بندی آتشفشان ها بر اساس شکل دهانه آتشفشان، محل قرار گرفتن آن، شکل و نوع مخروط آتشفشانی انجام می شود.